Fjárhagslegt öryggi með gulli

Greinendur hjá JPMorgan telja að verð á gulli geti hækkað í allt að 6.000 bandaríkjadali á únsu fyrir árið 2029, úr um það bil 3.300 dölum í dag, ef aðeins 0,5% af bandarískum eignum sem erlendir fjárfestar halda á, verða flutt yfir í þennan verðmæta málm. Gullverð hefur verið á mikilli uppleið undanfarin ár og fékk enn frekari kraft eftir að Donald Trump, forseti Bandaríkjanna, hóf viðskiptastríð sitt. Greinendur segja að ef erlendir fjárfestar færi sig örlítið frá bandarískum eignum, geti það ýtt undir áframhaldandi hækkun gullverðs. Í minnisblaði frá JPMorgan þann 07.05.25 er lýst sviðsmynd þar sem gullverð nær 6.000 dollurum á únsu fyrir árið 2029, sem væri 80% hækkun frá núverandi verði. Ef 0,5% af erlendum eignum á bandarískum fjármálamörkuðum yrðu færð yfir í gull myndi það, samkvæmt útreikningum JPMorgan, skila árlegri ávöxtun upp á 18% og að lokum leiða til verðsins 6.000 dali á únsu. Ástæðan er sú að framboð á gulli vex mjög hægt, þannig að jafnvel lítil aukning í eftirspurn getur valdið miklum verðhækkunum. „Þó þetta sé tilgáta sýnir þetta hvers vegna við erum áfram kerfisbundið bjartsýn á gull og teljum að verðið eigi enn eftir að hækka,“ skrifuðu greiningaraðilar. Gullverð hefur hækkað um meira en 20% á þessu ári og hefur tvöfaldast frá því fyrir þremur árum. Eftir að Rússland réðist inn í Úkraínu árið 2022 og fjármálaviðskiptabönn voru sett á Moskvu, sem leiddu til þess að dollara- og evrueignir landsins voru frystar, hófu seðlabankar víða um heim að kaupa gull í auknum mæli vegna ótta við að þeirra eigin gjaldeyrisforði gæti líka verið í hættu. Mikil verðbólga og hratt vaxandi halli á ríkissjóðum hafa einnig kynt undir hækkun gullverðs, auk þess sem forsetakjör Donalds Trump gaf þróuninni enn frekara skriðþunga. Eftir endurkomu hans í Hvíta húsið hefur hann hafið nýtt viðskiptastríð, sem hefur haft neikvæð áhrif á bandarískar eignir, auk þess sem hann hefur gagnrýnt seðlabankastjóra Bandaríkjanna, Jerome Powell. Að auki hefur Tstjórnin lagt fram tillögur um að önnur ríki taki á sig meiri byrðar vegna þess að þau njóti góðs af stöðu dollarans sem gjaldeyrisforða – og hefur það vakið athygli erlendra fjárfesta, að sögn JPMorgan. „Nýlegar hreyfingar á fjármálamörkuðum sýna að traust til bandarískra eigna er þegar farið að rofna, og Bandaríkin eru viðkvæm fyrir fjármagnsflótta,“ vara greiningaraðilar við. Útreikningar JPMorgan sýna að þessi 0,5% tilfærsla gæti fært alls 273,6 milljarða dollara yfir í gull á fjórum árum, sem samsvarar um 2.500 tonnum. Þó það virðist ekki mikið – aðeins 3% af heildargullforða heimsins – þá gæti ársfjórðungsleg aukning eftirspurnar haft stórkostleg áhrif á verðið. Þessi bjartsýna sviðsmynd er viðbót við þá háleitu spá sem fyrir var um verðþróun á gulli. Í síðasta mánuði spáði JPMorgan því að gull myndi ná 3.675 dollurum fyrir lok þessa árs, og fara yfir 4.000 dali á únsu á öðrum ársfjórðungi 2026 – sem er um 20% hækkun frá núverandi verði. Í apríl sl. uppfærði Goldman Sachs einnig spá sína um þróun gullverðs til loka þessa árs – úr 3.300 í 3.700 dali á únsu – og bætti við að gullverð myndi þá jafnvel hafa náð 4.500 dölum við ýktustu aðstæður.

Draumur gullgerðarmanna rættist þegar blý varð að gulli í LHC-hraðlinum NEWSWEEK Birt 9. maí 2025  Það uppfyllti draum gullgerðarmanna frá miðöldum þegar eðlisfræðingar urðu vitni að umbreytingu blýs í gull með kjarneðlisfræðitilraun í Large Hadron Collider (LHC), öflugasta öreindahraðli heims. Í aldir hefur hugmyndin um að breyta blýi í gull – chrysopoeia – verið talin óraunhæf. Þrátt fyrir svipaða eðlisþyngd eru þessi efni efnfræðilega ólík og óbreytanleg hvort í annað samkvæmt nútímavísindum. Þrátt fyrir það er samt mögulegt að búa til gull, þó aðeins sé í smásæju magni, í ALICE (A Large Ion Collider Experiment), einu fjögurra meginrannsóknartækja LHC, stóra sterkeindahraðalsins hjá CERN, evrópsku rannsóknarmiðstöðinni í kjarneðlisfræði. ALICE-rannsóknin er tileinkuð þungfrumeindafræði og rannsakar efni við gífurlegan orkustyrk. Við árekstra blýkjarna í háorku í LHC tekst vísindamönnum að endurskapa quark–gluon plasma, sem er það ástands efnis sem var til aðeins í örfáa milljónustu hluta úr sekúndu eftir Miklahvell. Gull myndast þó ekki við þessa beinu árekstra. Þess í stað á það sér stað við aðstæður sem er mun erfiðara að skilgreina, það er þegar blýkjarnar stefna næstum beint hvor á annan en fara hárfínt framhjá. „Það er stórkostlegt að sjá að skynjarar okkar geta bæði unnið úr beinum árekstrum sem mynda þúsundir agna og jafnframt verið næmir á árekstra sem aðeins skapa fáar agnir í einu – sem gerir okkur kleift að rannsaka rafsegulknúna „kjarna-frumefnabreytingu“, segir Marco Van Leeuwen, talsmaður ALICE, í yfirlýsingu. Göngin í LHC-hraðlinum (Mynd frá GETTY IMAGES) Í þessum „næstum því“ árekstrum myndast öflug rafsegulsvið í kringum hina hraðfara blýkjarna og mynda skammvinna ljóseindapúlsa. Þegar þessar ljóseindir rekast á kjarna getur orðið til fyrirbæri sem kallast rafsegulrof , þar sem róteindir og nifteindir eru slegnar út úr kjarnanum. Í sjaldgæfum tilfellum eru þrjár róteindir slegnar út úr blýkjarna – og eftir situr gull. ALICE teymið notaði sérhæfðan búnað, svokallaða Zero Degree Calorimeters (ZDC), til að mæla þessi sjaldgæfu atvik. Með því að greina fjölda róteinda og nifteinda sem losna við árekstra gátu vísindamenn greint á milli myndunar á öðrum þungum frumefnum eins og tallíum og kvikasilfri – og gulli. Því miður lifa gullkjarnarnir ekki lengi. Þeir ferðast nærri ljóshraða og rekast á veggi hraðalsins eða íhluti hans og sundrast nánast samstundis í smærri eindir. En tölurnar eru engu að síður áhrifamiklar: Í annarri lotu LHC (2015–2018) voru framleiddir um 86 milljarðar gullkjarna. Þriðja lotan hefur þegar nær tvöfaldað þá tölu. Samt sem áður er heildarmassi gullsins hverfandi – trilljón sinnum minni en það sem þyrfti til að smíða t.d. giftingarhring. Þótt þetta svipti suma voninni um gullgerðarlistina, opnar tilraunin nýja innsýn í myndun frumefna og hvernig rafsegulsvið geta haft áhrif á atómkjarna. Einnig undirstrikar þetta ótrúlega næmi ALICE skynjarans, sem var ekki hannaður til að framleiða gull – heldur til að kanna fyrstu augnablik alheimsins.